Ders Kodu

Ders Adı

Ders İçeriği

İTS705

Siyer ve İslam Tarihi Kaynakları

Bu derste İslam tarihçiliğinin doğuşu ve ilk örnekleri, tarih, coğrafya ve biyografi yazıcılığının gelişmesi ve tarihi metin türlerinde çeşitliliğin ortaya çıkışı, klasik dönem İslam tarihçiliği, Arapça metinler etrafında incelenecektir. Kronolojik olarak metinlerin muhteva analizi yapılacak, müellifler ve telif yöntemleri incelenecektir.

İTS707

Siyerin Kaynağı Olarak Kur’an

Hz. Peygamberin hayatını ele alan kaynaklar olan siyer eserlerinin en önemli kaynağı Kur’an’dır. Zira Hz. Peygamberin hayatı Kur’an’ın bir hayat tecrübesi olarak tecessüm etmiş halidir. Dolayısıyla bu derste özellikle Kur’an ayetlerinden Hz. Peygamberin siyerine dair tespitlerin yapılması ve bu sayede siyerin en doğru şekilde anlatılması hedeflenmektedir.

İTS709

Siyer Yazıcılığı

Bu derste siyer telifinin ortaya çıkışını etkileyen unsurlar, hadis ilminden ayrıldığı hususlar, biyografi ve tarihyazıcılığı içerisinde siyerin yer edinmesi, klasik siyer metinlerinin inşa özellikleri ve zamanla çeşitlilik gösteren türlerinin ortaya çıkması, kronolojik ve tematik siyer teliflerinin hususiyetleri ele alınacaktır. Ayrıca siyeryazıcılığında isnat-metin ilişkisi ele alınacak, isnatlı metinden anlatıya geçiş süreci ve modern dönem eleştirileri bağlamında siyer literatürü değerlendirilecektir.

İTS711

İslam Tarih Metodolojisi

Bu derste tarih ilminin tanımı, İslam tarihçiliğini ortaya çıkaran sebepler ve ilk üretilen metinlerin telif tarzları, mezhep ve ideolojilerin tarih telifine etkisi ve klasik metinleri inceleme yöntemleri ele alınacaktır. Ayrıca İbn Haldun ve Kafiyeci başta olmak üzere İslam ulemasının tarih ilminin metoduna dair tespitleri, İslam tarihçiliğinin yazım ve araştırma usullerinin ana ilkeleri incelenecektir.

İTS713

İslam Öncesi Arap Tarihi

İslam’ın geldiği ortamın etraflıca incelenmesi geçmişten aktarılan kültürel öğelerin tespiti ve İslam’ın kattığı avantajları tespit için hayli önemlidir. Dolayısıyla Arap kültürüne dair yegâne bilgi kaynağımız olan Arap şiiri yanında divanlar sayesinde Arap kabileciliği, Eyyamu’l-Arab dediğimiz Arapların tarihe nakşedilen önemli gün ve zamanları, Arap soy bilgisi olan Ensab ilmi hakkında bilgi sahibi olmak elzemdir. Bu ders sayesinde öğrenci Arap ve cahiliye kültürünün temel kodlarını özellikle manzum çalışmalardan iyice tahlil etme imkânı elde edecektir.

İTS715

Hulefâ-i Râşidîn Tarihi

İlk dört halife döneminin ele alınacağı derste Hz Ebubekir, Hz. Ömer, Hz. Osman ve Hz. Ali’nin seçim ve yönetim tarzları, bu dönemdeki siyasi hadiselerin İslam düşünce, kültür ve siyaset tarihine yansımaları incelenecektir. Halifelerin fetih politikaları, zımmilere dönük uygulamaları, kurumsal ve kültürel tarih açısından bu dönemde yürütülen faaliyetlerin neler olduğu karşılaştırmalı olarak incelenecektir.

İTS717

Emeviler Devri Siyasi Tarihi ve Medeniyeti

Emeviler devri siyasi ve kültürel tarihinin ele alınacağı bu derste, Emevilerin iktidara gelişleri, öne çıkan hükümdarları, yaptıkları fetihler, bu dönemde yapılan tercüme faaliyetleri ve teolojik tartışmalar gibi kültürel konular hakkında bilgi edinilecektir.

İTS719

Endülüs ve Mağrib Siyasi Tarihi ve Medeniyeti I

Bu derste Endülüs’ün fethi, Emevi hanedanlığının Endülüs’e gelişi, devletin kuruluşu çevresindeki diğer güçlerle irtibat ve çatışmaları, kültürel ve dini alışverişleri ve bölgede Müslüman bir devlet olmasının önemi ele alınacaktır. Valiler, mülûku’t-tavâif, murabıtlar ve muvahhitler dönemleri, Berberi-Arap ilişkileri ve bunun yönetime etkileri siyasi çatışmaların sebepleri ve sonuçları bağlamında tartışılacak, reconquista hareketi ve sonuçları ele alınacaktır.

İTS721

Türk-İslam Devletleri Tarihi

Türk İslam tarihi kavramı ve kapsamı tartışılacak, Türklerin İslam’la tanışması ve Abbasiler dönemindeki siyasi ve askeri varlıkları ele alınarak, Tolunoğulları, İhşidiler, İdil-Volga Bulgarları, Karahanlılar ve Selçuklular’ın siyasi ve kültürel tarihleri incelenecektir. İslam’ın yayılışına verdikleri hizmetler yanında ulaştıkları bölgelerdeki ilmi ve kültürel faaliyetleri ve bunların İslam kültürüne etkileri işlenecektir.

İTS723

Artuklu Siyasi ve Kültür Tarihi

Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesinde Hasankeyf Mardin ve Harput coğrafyasında kurulan Artuklu Beyliğinin kuruluşu, bölgede yayılışı, diğer beyliklerle siyasi ilişkileri, mimarisi ve kültürel varlığı incelenecektir. Bu dersle öğrenci Anadolu’da kurulan bu müstesna devlet hakkında geniş fikir sahibi olarak bulunduğu coğrafyayı daha iyi tanımış olacak ve alanda bilimsel çalışmalar yapabilecektir.

İTS725

Osmanlı Tarihi ve Medeniyeti

Osmanlı Devleti’nin kuruluşundan çöküşüne kadar olan siyasi ve medeni tarihi hakkında bilgi sahibi olunacak bu ders sayesinde Osmanlı Devletinin tarihsel süreçteki yeri bugüne izdüşümleri yanında bir dünya gücü olmasında etkili unsurları tespit edilecektir.

İTS727

İslam Tarihi Klasik Metinleri -I-

Bu derste lisans düzeyinde eser ve müellifler hakkında temel bilgi sahibi olan öğrenci, bu eserlerin oluşumu süreci, müelliflerin tarihsel metotları, tasnif yöntemleri ve İslam tarihindeki konumları hususunda ileri düzeyde bilgi sahibi olur.

İTS729

İslam Medeniyeti Tarihi -I-

14 asırlık bir birikime tekabül eden İslam medeniyetinin doğduğu havzada etkilendiği diğer medeniyetler ve bu medeniyetlerden edindiği tecrübeler yanında oluşum sürecinde karşılaştığı diğer medeniyetlerle etkileşimi dersin esas içeriklerindendir.

İTS731

İslam Tarihinde Zimmîler-I-

Zimmîler, İslam tarihi yanında İslam hukukunun da temel konularından birisini teşkil eder ve zimmîlerle bireysel ve toplumsal ilişki, hak ve vecibeler gibi temel meseleler, İslam tarihindeki uygulamalardan hareketle tahlil ve tespit edilmektedir. Zimmî hukuku uygulamaları İslam’ın egemenliği, yayılması ve İslam medeniyetinin tarihte kat ettiği mesafe açılarından da hayli önemlidir. Bu hususta İslam dünyası yanında oryantalist akım dâhilinde de hayli çalışmalar yapılmıştır. Öğrenci İslam tarihi döneleri içerisinde farklı uygulama ve örnekleri göreceği bu ders sayesinde Müslümanların zimmî politikasını etraflıca tahlil edebilecektir.

İTS733

Cahiliye Döneminde Sosyo-Kültürel Hayat

İslam’ın geldiği ortamın etraflıca incelenmesi, geçmişten aktarılan kültürel öğelerin tespiti ve İslam’ın kattığı avantajları tespit için çok önemlidir.  Bu ders sayesinde öğrenci Arap ve cahiliye kültürünün temel kodlarını özellikle Arap kültürüne dair yegâne bilgi kaynağımız olan Arap şiiri ve divanlardan tahlil etme imkânı bulacaktır.

İTS735

Hac Tarihi

İslam tarihi ile başlayıp Osmanlı devletinin sonuna kadar süren kara ve deniz hac yolu ve yolculuklarının tarihinin tansıtılacağı, haccın coğrafyası ve güzergâhlarının inceleneceği bu derste, öğrenci dînî turizm ve Türk İslam medeniyetinin bir parçası olan hac yolları kültürünü etraflıca tanıyacaktır.

İTS737

İslam Bilim Tarihi

Bu derste Müslümanların yaptıkları bilimsel çalışmalar ve bu çalışmaların diğer medeniyetlere etkileri, açtıkları bilimsel kurumlar ve Müslüman bilim adamlarının batı dillerine tercüme edilen eserleri gibi konular ele alınacaktır.

İTS739

Osmanlı Tarihinin Arşiv Kaynakları

Osmanlı arşivlerinin kurumsal olarak tanıtılacağı derste, arşivlerde uygulanan tasnif çalışmaları ve arşivlerdeki yazı çeşitleri öğrenilerek belge okumaları yapılır. Öğrenci bu sayede gramatik ve diplomatik analizler yapabilir.

İTS741

Biyografi Kaynakları (Tabakat, Tezkire, Vefeyatname vb.)

Bu derste İslam kültür tarihinin ilk dönemlerinden itibaren ulema ve udeba hakkında yapılan çalışmalarda temel kaynak olan biyografi eserlerinin başlıcaları muhteva ve üslup açısından tahlil edilerek kaynak değerleri tartışılacaktır.

İTS743

İslam Tarihinin Farsça Kaynakları

Bu derste Farsçanın Türk İslam tarih ve medeniyetindeki önemi, çoğunluğu Farsça olan Anadolu Selçuklu kaynaklarının tanıtımı, ilgili eserlerin örnekleri gibi konular incelenecek, bu sayede öğrenci Farsça olarak yazılan bu tarih kaynaklarına kolayca ulaşarak araştırmalarında bunlardan istifade edecek hale gelecektir.

İTS745

İslam Kültüründe Yazı Çeşitleri ve Tarihî Vesikalar

Özellikle Osmanlı ve Anadolu kültürünün önemli bir parçası olan çoğunlukla Arapça ayet ve hadislerin kaleme alınması suretiyle oluşturulan kitabelerin okunacağı bir derstir. Artuklu kitabeleri başta olmak üzere İslam mimarisinde yaygın kullanılan ayet ve hadislerden örneklerin yer aldığı mezar taşı, cami, çeşme, sebil ve bilumum mimari eserlerde bulunan inşa ve tamir kitabeleri ile tezyini kitabeler, hat levhaları, istifleri ve içerikleri yönüyle incelenecektir.

İTS747

Endülüs Siyasi Tarihi

Bu derste Endülüs’ün fethi, Emevi hanedanlığının Endülüs’e gelişi, devletin kuruluşu çevresindeki diğer güçlerle irtibat ve çatışmaları, kültürel ve dini alışverişleri ve bölgede Müslüman bir devlet olmasının önemi ele alınacaktır.

İTS706

Siyer Sosyolojisi

Bu derste Siyer konusunu işlerken özellikle İslam Tarihi’nin ana kaynakları ve Hadis malzemesine Sosyoloji disiplininin merceğiyle bakılarak Cahiliye Arapları arasındaki sosyal ilişkiler, Hz. Peygamberin doğumu ve gençliği sıralarında Mekke şehrinin sosyal yapısı, Hz. Peygamberin peygamberliği sonrası ve Medine döneminde yaşanan sosyal ortam ve teşkilatlanma tarzı, İslam toplumunun diğer dinler ve kabilelerle ilişkileri gibi konular ele alınacaktır.

İTS708

İslam’ın Yayılış Tarihi

Hz. peygamberin vefat etmeden önce Arap yarımadasında yaymış olduğu İslam dini, yaklaşık 10 yıl içinde bir imparatorluğu ortadan kaldırıp bir diğer imparatorluğun da en değerli ve stratejik coğrafyasına hâkim oldu. Çok kısa süre içinde siyasal egemenliği büyüyen ve güçlenen Müslümanlar, başlangıçta dini açıdan neredeyse azınlık durumunda iken kısa sürede egemen oldukları toplumların önemli bir kısmında İslam kültürü ve dini benimsendi ve yayıldı. Bu yayılış hususunda İslam dünyasında ve batıda farklı yaklaşım ve tespitler söz konusudur. Bunlardan İslam’ın lehinde olanların başlıcaları, Müslümanların azmi, muhatap toplumların yaşadıkları eza ve baskıların engel oluşu, İslam’ın adil yaklaşımı gibi hususlardır. Oryantalist söylemde ise Müslümanların icbarı, ganimet odaklı fetih anlayışı gibi hususlar öne çıkarılmaktadır. Öğrenci bu ders sayesinde kıyaslamalar ve tarihi veriler ışığında yayılışa dair objektif tespitler yapabilme imkânı elde edecek ve bu noktada yeni sentez ve değerlendirmeler yapabilecektir

İTS710

İslam Kurumları Tarihi

Müslümanların Hz. Peygamber’den itibaren tesis ettikleri, sosyo-kültürel yaşamlarının bir gereği ve kendi medeniyetlerinin ölçüleri çerçevesinden hareketle zamanla oluşturdukları kurumlar bu dersin konusudur.

İTS712

İslam Medeniyeti Tarihi -II-

Bu derste I. dersin bir devamı ve tamamlayıcısı olması açsısından İslam medeniyetinin diğer medeniyetlerden farkları, diğer medeniyetlere yaptığı etkiler, insanlığa temel katkıları, İslam medeniyetinin dönemlendirilmesi ve karşılaştığı tarihsel problemler, İslam medeniyetini yaşadığı durağanlık ve bunun temel nedenleri gibi hususlar ele alınacaktır.

İTS714

İslam Tarihinde Zimmîler -II-

Bu dersle birlikte öğrenci İslam tarihi dönemleri içerisinde farklı uygulama ve örnekleri görerek Müslümanların zimmî politikasını etraflıca tahlil edebilecektir.

İTS716

İslam Tarihi Klasik Metinleri -II-

Öğrenci bu derste Meğâzi, Sîre, Futûhat, Tabakât, Ensâb ve Genel İslam Tarihi kaynaklarından seçilen metinlerden okuyacak ve böylece hem metin tetkiki hem de kaynaklar arasında bilgi kıyası yapma imkânı bulacaktır.

İTS718

Türk-İslam Kültür Tarihi

Öğrenci, Türklerin İslamiyet’i kabulü ardından İslam kültürüne katkı ve hizmet açılarından getirdikleri yenilikleri, Türklerin İslam tarihinde oynadıkları rolleri, İslam kültürünün kucaklayıcı yapısında oluşan zenginlikleri, Türk kültürü tarihinde İslam’ı kabul ardından yaşanan değişim ve dönüşümleri bu derste etraflıca tespit ve tahlili imkânını elde eder.

İTS720

Cahiliye Döneminde İktisadî ve Siyasî İlişkiler

İslam’ın geldiği ortamın etraflıca incelenmesi ve geçmişten aktarılan bazı öğelerin tespiti İslam’ın kattığı avantajları tespit için önemlidir. Bu ders sayesinde öğrenci Arap ve cahiliye dönemindeki iktisadî ve siyasî ilişkilerin temel kodlarını iyice tahlil etme imkânı elde edecektir.

İTS722

Çağdaş Siyer Araştırmaları

Bu derste Cumhuriyet dönemi siyer çalışmaları yöntemleri, kaynak kullanımları, ele aldıkları temel meseleler incelenecektir.

İTS724

Oryantalist Siyer Araştırmaları

Bu derste oryantalizm kavramı ve kapsamı, oryantalist çalışmaların niteliği ve tarihsel süreçte geçirdiği dönüşüm tartışılacak, ilk oryantalistlerin Hz. Peygamber’in tebliğ ettiği dinin otantikliğini, onun savaşlarını, aile hayatını ve kişiliğini sorgularken kullandıkları temel argümanlar ve kaynak ve rivayet eleştirilerinde ortaya koydukları iddialar ele alınarak temel oryantalist metinler çerçevesinde tartışmalar yapılacaktır.

İTS726

Abbasiler Devri Siyasi Tarihi

İslâm dünyasında Abbâsîler’in yönetimi ele geçirmesiyle idarî, askerî, siyasî ve ilmî sahalarda çok büyük değişiklikler olmuş, Abbâsîler’in iktidara geldikleri 750 yılı, İslâm tarihinin en önemli dönüm noktalarından birini teşkil etmiştir. Bu derste Abbasiler devrinin siyasi yapısı etraflıca incelenecektir.

İTS728

Endülüs ve Mağrip Siyasi Tarihi ve Medeniyeti -II-

Bugünkü Kuzey Afrika ve İspanya’da hüküm sürmüş bu devletin batı kültürüyle karşılaşma ve alışverişleri ele alınacaktır. Ayrıca İslam ve batı arasında ilmin aktarımı, bilimsel etkileşimler, dil ve kültür alışverişi ve felsefi etkileşimler ele alınacaktır.

İTS730

Osmanlı’da Sosyo-Kültürel Hayat

Osmanlı Devleti’nin kuruluşundan çöküşüne kadar sosyo-kültürel yapısı hakkında bilgi sahibi olunacağı bu ders sayesinde altıyüz yıllık birikim ve tecrübe kapsamında egemenliği altındaki din, dil, ırk zenginliğinin ortaya çıkardığı kültür ve medeniyetin hayata yansımaları ele alınacaktır.

İTS732

Modern Dönem İslam Tarihi Metinleri

Bu ders modern dönemde kaleme alınmış belirli bazı İslam Tarihi metinleri üzerinden okumalar yapılarak yürütülecektir. Okunacak bu metinlerin analizi yapılarak hem modern tarih yazımı içerisinde hem de klasik İslam Tarihi metinleri ile bir karşılaştırma yapma imkânı sağlanacaktır.

İTS734

Cumhuriyet Türkiye’sinde İslam Tarihçiliği

Cumhuriyetle beraber değişen ilmi yaklaşımlar ve tarih yazımıyla ilgili yeni bakışlar doğrudan İslam tarihçiliğini de etkilemiştir. Kritik bir dönem olması açısından yeni bir perspektifle ortaya konulan eserler bu dersin kaynakları arasındadır. Bu yaklaşım tarzının sebep ve sonuçları üzerinde durularak Cumhuriyet dönemi İslam Tarihi yazımı hakkında bilgi edinilecektir.

İTS736

İslam Tıp Tarihi

İTS738

Günümüz İslam Ülkeleri Siyasi Tarihi

Bu derste günümüz İslâm dünyasıyla ilgili genel bir bakış açısına sahip olmak, temel bilgileri edinmek, önyargılı veya taraflı bilgi sunumu ve yorumlardan ayıklanmış, belgelere dayalı bilgiler edinerek siyasi bir zemin içeresinde değerlendirmelerde bulunulacaktır. Böylece bu ders siyasi düzlemde ele alınan her bir İslâm ülkesiyle ilgili temel bilgilerle karşılaştırma yapma imkânı sunmaktadır.

İTS740

                              Epigrafi

Özellikle Osmanlı ve Anadolu kültürünün önemli bir parçası olan çoğunlukla Arapça ayet ve hadislerin kaleme alınması suretiyle oluşturulan kitabelerin okunacağı bir derstir. Artuklu kitabeleri başta olmak üzere İslam mimarisinde yaygın kullanılan ayet ve hadislerden örneklerin yer aldığı mezar taşı, cami, çeşme, sebil ve bilumum mimari eserlerde bulunan inşa ve tamir kitabeleri ile tezyini kitabeler, hat levhaları, istifleri ve içerikleri yönüyle incelenecektir.

İTS742

Şeriyye Sicilleri

Bu derste Osmanlı tarihinin önemli kaynaklarından olan şer'iyye sicilleri okunacaktır. Kadı sicillerinden hareketle Osmanlı’da hukuk sisteminin işleyişinin öğrenilmesinin yanı sıra, sicillerde yer alan bilgilerden hareketle Osmanlı sosyal ve kültürel tarihi birincil kayıtlar üzerinden değerlendirilecektir. Bu eserler aynı zamanda resmi bir takım evrakların kaydının tutulduğu metinler olduğundan örneğin buradaki bir vakfiyeden hareketle ikincil kaynaklardan ulaşılamayacak önemli veriler elde edilebilmektedir. Bu derste çeşitli dönemlerden ve farklı şehirlerden örnekler okunacak ve öğrenciye el yazması olan bu metinleri okuma becerisi kazandırılacaktır

İTS744

Yazma Eser İncelemeleri

Öğrenci bu derste Genel İslam Tarihi kaynaklarından seçilen yazma eserleri inceleyecek ve böylece hem metin tetkiki hem de kaynaklar arasında bilgi kıyası yapma imkânı bulacaktır.

İTS746

İslam Coğrafyasında Tarihi Başkentler

Bu derste, İslamiyet’in farklı coğrafyalara yayılması ardından İslam kültürüne katkı ve hizmet açılarından ortaya çıkmış başkent şehirler incelenecektir. Bu şehirlerin tarihi açıdan önemi üzerinde durulacaktır.